Ένα ψαράκι δέκα εκατοστών πέρασε το «τεστ του καθρέφτη» καθώς αναγνώρισε σε αυτόν το είδωλό του, κάνοντας τους επιστήμονες να πιστέψουν πως, πιθανότατα, το συγκεκριμένο ζώο διαθέτει νοημοσύνη και αυτοσυνείδηση.
Το παραπάνω συμπέρασμα δεν θα αποτελούσε ίσως έκπληξη για μεγαλύτερα είδη ζώων, που έχουν περάσει επίσης το «τεστ του καθρέφτη». Ωστόσο, η περίπτωση του μικρού ψαριού που αναγνώρισε στο γυαλί την αντανάκλαση του εαυτού του, σαφέστατα προκάλεσε τις εντυπώσεις των ειδικών, χωρίς βεβαίως οι ίδιοι να αποκλείουν το ενδεχόμενο η εντύπωση τους αναφορικά με την αυτοσυνείδηση του συγκεκριμένου ψαριού να είναι λανθασμένη.
«Οι συμπεριφορές που παρατηρήσαμε, αφήνουν λίγες αμφιβολίες ότι αυτό το ψάρι πληροί όλα τα κριτήρια του τεστ του καθρέφτη. Αυτό που είναι λιγότερο ξεκάθαρο, είναι αν αυτές οι συμπεριφορές πρέπει να θεωρηθούν ως απόδειξη ότι το ψάρι έχει αυτοσυνείδηση. Πάντως, στο παρελθόν οι ίδιες συμπεριφορές έχουν ερμηνευθεί ως αυτοσυνείδηση σε πολλά άλλα ζώα», δήλωσε ο εξελικτικός βιολόγος, επικεφαλής της έρευνας, δρ ‘Αλεξ Τζόρνταν.
Στο πλαίσιο του πειράματος τους, οι Γερμανοί και Ιάπωνες ερευνητές, του Ινστιτούτου Ορνιθολογίας Μαξ Πλανκ και του Πανεπιστημίου της Οσάκα, είχαν βάλει καφέ σημάδια πάνω στο τροπικό ψάρι Lambroides dimidiatus (ένα κοινωνικό ψάρι που ζει στους κοραλλιογενείς υφάλους και καθαρίζει παράσιτα από άλλα μεγαλύτερα ψάρια). Οι ειδικοί επισημαίνουν ότι, όταν αντίκρισε το είδωλό του στον καθρέφτη, το ψάρι προσπάθησε να αφαιρέσει τα σημάδια από το σώμα του.
Η ικανότητα αναγνώρισης του ειδώλου του εαυτού (αυτο-αναγνώριση) θεωρείται ένας πολύ σημαντικός τρόπος αναγνώρισης της γνωστικής λειτουργίας στα ζώα. Προκειμένου να περάσει το «τεστ του καθρέφτη», το ζώο πρέπει να αγγίξει ή να εξερευνήσει το σημάδι -ή τα σημάδια- που σκοπίμως του έχουν βάλει οι επιστήμονες, και τα οποία δεν διαθέτει εκ φύσεως στο σώμα του. Το ζώο μπορεί να δει τα σημάδια αυτά μόνο αν αναγνωρίσει το είδωλό του στον καθρέφτη.
Κατά τη διάρκεια διεξαγωγής του πειράματος, οι ερευνητές παρατήρησαν ότι το ψάρι προσπάθησε να αφαιρέσει τα σημάδια ξύνοντας το σώμα του σε σκληρές επιφάνειες, πράγμα που έκανε μόνο όταν έβλεπε τον εαυτό του στον καθρέφτη. Επίσης, το ψάρι δεν αντιδρούσε όταν τα σημάδια υπήρχαν πάνω στον καθρέφτη και όχι πάνω στο σώμα του, ούτε όταν τα σημάδια ήταν διαφανή.
Άλλα ζώα που έχουν περάσει με επιτυχία το «τεστ του καθρέφτη» είναι: πίθηκοι όπως χιμπατζήδες, γορίλες, μπονόμπο, ουρακοτάγκοι, ελέφαντες και δελφίνια. Ο άνθρωπος περνά το συγκεκριμένο τεστ περίπου στην ηλικία των 18 μηνών.
Από τη μεριά του ο διάσημος καθηγητής Φρανς ντε Βάαλ -του Πανεπιστημίου Έμορι της Ατλάντα, με ειδίκευση στα πρωτεύοντα, ο οποίος έχει μελετήσει το «τεστ του καθρέφτη» σε πιθήκους και μαϊμούδες -χαρακτήρισε «ενδιαφέροντα και προκλητικά» τα ευρήματα. Ωστόσο, εξέφρασε τις επιφυλάξεις του σε σχέση με το εάν το νέο πείραμα αποδεικνύει πράγματι πως το ψάρι έχει αυτοσυνείδηση.
Παρομοίως και ο καθηγητής εξελικτικής ψυχολογίας Γκόρντον Γκάλοπ του Πανεπιστημίου Όλμπανι της Νέας Υόρκης, ο οποίος είχε πρώτος χρησιμοποιήσει το «τεστ του καθρέφτη» το 1970, αμφισβήτησε επίσης το κατά πόσο το ψάρι αναγνώρισε τον εαυτό του. Ο ίδιος χαρακτήρισε το νέο πείραμα «μη αξιόπιστο μεθοδολογικά», προτείνοντας να αναζητηθούν άλλες εξηγήσεις για τη συμπεριφορά του ζώου.
Απαντώντας σχετικά με τις επιφυλάξεις των συναδέλφων του, ο επικεφαλής της μελέτης δρ ‘Αλεξ Τζόρνταν δήλωσε: «Μερικές περιοχές της ακαδημαϊκής κοινότητας φαίνονται να μεροληπτούν σε βάρος των ψαριών, προκειμένου αυτά να μην ενταχθούν στο πάνθεον των έξυπνων ζώων, επειδή τότε τα δικά τους ζώα θα χάσουν την ιδιαίτερη θέση τους στον κόσμο».
Χρειάστηκε να περάσουν πέντε χρόνια προτού η έρευνα για την αυτοσυνείδηση του ψαριού να γίνει δεκτή προς δημοσίευση σε κάποιο περιοδικό. Τελικά, οι επιστήμονες κατάφεραν να δημοσιεύσουν τα αποτελέσματα της μελέτης τους στο επιστημονικό περιοδικό βιολογίας PLoS Biology.
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ
Φωτογραφία: Alex Jordan
http://bit.ly/2JXh8SE
